Zegar to urządzenie umożliwiające mierzenie upływającego czasu. Pierwsze czasomierze słoneczne wykorzystywane były już w starożytności. Wraz z postępem cywilizacyjnym i technicznym zaczęto wytwarzać precyzyjne urządzenia mechanicznie. Pomimo cyfryzacji postępującej w XXI wieku, zegarki mechaniczne nie wyszły z użytku i stały się symbolem luksusu, klasy oraz dobrego smaku. Chociaż tego rodzaju urządzenia są powszechnie stosowane, niewiele osób wie, w jaki sposób działają i jak odmierzają upływający czas.
Krótka historia zegarków mechanicznych
Początki zegarów mechanicznych sięgają XIII wieku. Pomysł stworzenia tego rodzaju urządzeń pojawił się w murach klasztornych. Duchowieństwo, jako najbardziej wykształcona klasa społeczna w okresie średniowiecza dostrzegało potrzebę stworzenia mechanicznego czasomierza. Początkowo zegary wyposażone w mechanizmy wykuwane z żelaza montowano przede wszystkim w wieżach klasztornych i kościelnych. Na budynkach świeckich zaczęły pojawiać się dopiero w XIV wieku w najważniejszych miastach europejskich.
Kolejnym krokiem rozwoju zegarmistrzostwa było stworzenie zegarka mechanicznego niewielkich rozmiarów, który mógłby być noszony w kieszeni marynarki lub płaszcza. Pierwszy kieszonkowy zegarek zbudowany został w 1504 roku przez norymberskiego ślusarza Petera Henleina. Blisko trzysta lat później, bo w 1790 roku zaczęły pojawiać się pierwsze mechaniczne zegarki na rękę wytwarzane przez genewskie zakłady zegarmistrzowskie.
Zegarek mechaniczny, jego budowa i sposób działania
Klasyczny zegarek mechaniczny będący efektem pracy zegarmistrzowskiej to dla wielu osób nie tylko miernik upływającego czasu, ale także symbol prestiżu i dobrego smaku. W sprzedaży dostępne są urządzenia wyposażone w mechanizm klasyczny, wymagający regularnego nakręcania oraz mechanizm automatyczny, w którym sprężyna napędowa wprawiana jest w ruch za pomocą poruszającego się nadgarstka użytkownika. Przed udaniem się do sklepu i zakupu konkretnego modelu warto dowiedzieć się, jak działa zegarek mechaniczny. Przyjmuje się, że klasyczne czasomierze składają się z czterech istotnych elementów, takich jak:
- napęd;
- przeniesienie napędu;
- licznik cykli;
- wyświetlacz.
Zegarki mechaniczne nie mają wbudowanych baterii, a ich działanie polega na wykorzystaniu naturalnych zjawisk fizycznych. Za pracę urządzenia odpowiada sprężyna napędowa zamknięta w specjalnej kasecie i naciągana za pomocą koronki lub ruchów nadgarstka. Energia zgromadzona przez sprężynę jest stopniowo oddawana na koła zębate. W mechanizmie zegarka znajdują się zazwyczaj cztery pary kół zębatych osadzonych na jednym wałku. Kolejnym istotnym elementem zegarka jest licznik cykli nazywany również regulatorem chodu. Element składający się z koła wychwytowego, wychwytu kotwicznego oraz kółka balansowego jest odpowiedzialny za stopniowe uwalnianie energii zawartej w sprężynie. Licznik cykli wpływa na dokładność wskazań zegarka, a bez niego sprężyna napędowa uwolniłaby całą energię w jednym momencie. Ostatni element mechanizmu stanowi analogowy wyświetlacz wyposażony w cyferblat oraz wskazówki.
Konserwacja zegarków mechanicznych
Osoby odwiedzające sklepy bądź pracownie zegarmistrzowskie często pytają o zegarek mechaniczny – jak działa, jaka jest jego żywotność i w jaki sposób należy o niego dbać. Okazuje się, że tego rodzaju sprzęt wymaga regularnego nakręcania. Pozostawienie nienakręconego mechanizmu przez dłuższy czas może doprowadzić do uszkodzenia łożysk oraz przekładni. W przypadku występowania znaczących odchyleń w wykonywanych pomiarach czasu trzeba odwiedzić doświadczonego zegarmistrza, który dokona stosownej regulacji zegarka.
Przyjmuje się, że każdy zegarek mechaniczny powinien być konserwowany przynajmniej raz na pięć lat. Podczas prac konserwacyjnych zegarmistrz rozbiera mechanizm na elementy składowe. Po wykonaniu tych czynności rozpoczyna się proces czyszczenia polegający na usuwaniu brudu, starego smaru oraz oliwy. Po przeprowadzeniu prac konserwacyjnych zegarek jest gotowy do działania i może dalej precyzyjnie odmierzać upływający czas.
